Αναθεώρηση για τη δημοκρατία, τα δικαιώματα και την ανάσχεση του νεοφιλελευθερισμού
Αλλά και για τους διακριτούς ρόλους Εκκλησίας και Πολιτείας και για την δωρεάν δημόσια εκπαίδευση και για την κατάργηση της απαράδεκτης ασυλίας του πολιτικού προσωπικού και για όλους τους άλλους λόγους που κατέγραψε ο Πρωθυπουργός στην ιστορική ομιλία του των Προπυλαίων της Βουλής τον Ιούλιο του 2016. Γιατί η αναθεώρηση, όπως κάθε πολιτική πράξη, έχει νόημα μόνον όταν επιλύει μείζονα εκκρεμή θεσμικά προβλήματα. Πρέπει να επιδιώκεται συναίνεση γύρω από αυτή; Προφανώς και ναι, μεταξύ όσων συμφωνούν ως προς την κατεύθυνση της.
Γιατί, και ως προς το Σύνταγμα, όπως ως προς όλα τα κρίσιμα θέματα, δεν υπάρχουν μαγικές (ή τεχνοκρατικές) μοναδικές λύσεις, υπάρχουν προοδευτικές και συντηρητικές απαντήσεις. Η ΤΙΝΑ, το ότι μία μόνο εναλλακτική υπάρχει, είναι «μάντρα» του Νεοφιλελευθερισμού, ακριβώς για να συσκοτίσει τον ταξικό χαρακτήρα των δικών του μεταρρυθμίσεων, τις οποίες κανείς πλην των προνομιούχων δεν θα επέλεγε ελεύθερα, αν δεν ήταν «αναγκαστικές», ως οι μόνες δυνατές.
Άλλωστε, και το ίδιο το άρθρο 110 του Συντάγματος μας, που προβλέπει ότι δύο διαδοχικές βουλές αποφασίζουν για την αναθεώρηση, επιδιώκει συναινέσεις, που θα συμπέσουν όμως όχι μόνον ως προς το ποιες διατάξεις αλλά και ως το πώς αυτές θα αναθεωρηθούν. Για το λόγο αυτό, η πρόταση του κ. Μητσοτάκη η Νέα Δημοκρατία να υπερψηφίσει όλα τα άρθρα που θα προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ ως αναθεωρητέα, με τον όρο της αμοιβαιότητας, δηλαδή και ο ΣΥΡΙΖΑ να υπερψηφίσει όσα προτείνει η Νέα Δημοκρατία, δεν είναι μόνον πολιτικά παραπλανητική αλλά και συνταγματικά α-νόητη. Αν με συμψηφισμούς αντίθετων και ασυμβίβαστων θέσεων εξασφαλίζονταν οι συναινέσεις, θα υπήρχαν παρόμοιες συμφωνίες και στο παρελθόν, όταν τις κυβερνητικές πλειοψηφίες και την αξιωματική αντιπολίτευση δεν χώριζαν, όπως σήμερα, οι σημερινές ιδεολογικές άβυσσοι.
Αντιθέτως, για παράδειγμα, η μη συμπερίληψη του άρθρου 16 στις αναθεωρητέες διατάξεις, και, επομένως, η περιφρούρηση του από κάθε αλλαγή μέχρι τουλάχιστον το 2024, δεν θα αποτελεί ήττα μιας ανύπαρκτης επί του προκειμένου συναίνεσης, αλλά μία από τις νίκες του εγχειρήματος της αναθεώρησης, στον βαθμό που θα αποκρυσταλλώνει και θα εξασφαλίζει τον αγώνα να παραμείνει η ανώτατη εκπαίδευση δημόσια και δωρεάν για όλους.
Ένα είναι το βασικό διακύβευμα: η αναθεώρηση να λάβει υπόψη τα θεσμικά διδάγματα της κρίσης, προδιαγράφοντας την έξοδο από αυτή. Συνεπώς, η καθιέρωση θεσμών άμεσης δημοκρατίας με την πρόβλεψη τομών όπως η ανακλητότητα, η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία για ψήφιση νόμων ή διεξαγωγή δημοψηφίσματος, πρέπει να συνδυάζεται με τη θωράκιση των κοινωνικών δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών απέναντι στην επέλαση του νεοφιλελευθερισμού και του αυταρχισμού, όπως, ενδεικτικά, με ρητή κατοχύρωση του δημόσιου ελέγχου του νερού και της ενέργειας, των συλλογικών διαπραγματεύσεων ως το μοναδικό μέσο για τη διαμόρφωση του μισθού και την αποτελεσματικότερη προστασία των «κοινών», της δημόσιας περιουσίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Είναι προφανές ότι για μερικά θέματα, όπως η αναθεώρηση του άρθρου 86 και άλλα ζητήματα «συνταγματικής μηχανικής», όπως η λελογισμένη ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας ή ο τρόπος διάλυσης της Βουλής, χωρίς πολιτικά παιχνίδια της εκάστοτε πλειοψηφίας μπορεί να υπάρχουν συγκλίσεις, αρκεί οι κοινοβουλευτικές δυνάμεις να μην στρουθοκαμηλίσουν με το επιχείρημα περί επικίνδυνου ΣΥΡΙΖΑ ή της, τάχα, κρίσης των θεσμών. Τον δρόμο όχι μόνο για παρόμοιες, «καθολικές» συναινέσεις, αλλά και τη συμφωνία σε μια προοδευτική ατζέντα μεταρρυθμίσεων, φαίνεται να ανοίγει η απόφαση του Συνεδρίου του Κινήματος Αλλαγής, και οι σχετικές δηλώσεις της Προέδρου του και στελεχών, όπως οι κύριοι Θεοδωράκης, Καμίνης και Θεοχαρόπουλος.
Και σε αυτό το ζήτημα, όμως, το Κίνημα Αλλαγής πρέπει να αποφασίσει, τελικά, με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. Θα δεχθεί την πρόσκληση Σαμαρά, να αποτελέσει εκ νέου στρατηγικό εταίρο της δεξιάς; Ή θα επιχειρήσει να προωθήσει ώριμες δημοκρατικές τομές, όπως οι διακριτοί ρόλοι Κράτους και Εκκλησίας. Η αναθεώρηση θα αποτελέσει λυδία λίθο για τον προσανατολισμό του. Οι δρόμοι είναι δύο και ευδιάκριτοι: παλινόρθωση των δυνάμεων της διαπλοκής και του νεοφιλελευθερισμού ή νέοι ορίζοντες για τη δημοκρατία, τα δικαιώματα και το κράτος δικαίου στη χώρα μας.
